Bu sorunun cevabı, gökyüzünde iki büyük cismin dansını ve yer çekimi güçlerini anlamaktan geçiyor.
Tüm bilgileri yeniden hatırlayacağımız nedenlerine bakalım.
Gelgitler, esas olarak Ay’ın Dünya üzerindeki yer çekimi etkisiyle oluşuyor.
Ay, Dünya’nın çevresinde dönerken, yer çekimi gücüyle okyanusları kendine doğru çekiyor ve böylece deniz seviyesinde yükselme meydana geliyor. Bu etki, Ay’ın Dünya’ya yakın olduğu noktalarda daha belirgin ve bu bölgelere de “yüksek gelgit” deniyor.
Ay, Dünya’nın karşı tarafında da benzer bir çekim gücü uyguluyor ve bu da okyanusların diğer tarafında bir yükselme yaratıyor.
Güneş’in etkisi var mı?
Aslında, Güneş de gelgitler üzerinde bir etkiye sahip ancak bu etki Ay’ınki kadar belirgin değil. Güneş, Ay’dan çok daha büyük ve güçlü bir yer çekimi kaynağı ama Dünya’ya olan uzaklığı bu gücün etkisini azaltıyor.
Güneş’in yer çekimi, Ay’ın yer çekimine kıyasla çok daha geniş bir alana yayılıyor ve bu nedenle okyanusların üzerinde oluşturduğu çekim gücü daha az fark ediliyor. Güneş’in gelgitler üzerindeki etkisi, “günlük gelgitler” olarak bilinen daha küçük dalgalanmalar şeklinde kendini gösteriyor.
Rakamlarla bakacak olursak Güneş, Ay’dan 27 milyon kat daha büyük. Güneş’in Dünya’ya olan çekim kuvveti de Ay’ın Dünya’ya olandan 177 kat daha fazla. Eğer sadece karşılaştırmalı kütlelerle gelgit olsaydı Güneş’in etkisi 27 milyon kat daha fazla belli olurdu.
Ama burada Güneş’in Dünya’ya Ay’a göre 390 kat daha uzak olduğunu unutmamak gerek. Bu da gelgit için gerekli kuvveti 390³ kadar azaltıyor. Tüm bu koşullar sebebiyle de Güneş’in gelgit oluşturma kuvveti Ay’ın ortalama yarısı kadar oluyor.
Ay ve Güneş’in yer çekimi güçleri zaman zaman birleşerek daha büyük veya daha küçük gelgitler yaratabilir.
Ay ve Güneş aynı hizaya geldiklerinde yani yeni ay veya dolunay zamanlarında, “bahar gelgiti” adı verilen daha güçlü gelgitler oluşuyor. Bu durum, iki gök cisminin yer çekimi kuvvetlerinin birleşerek okyanusları daha fazla çekmesiyle meydana geliyor.
Benzer şekilde, Ay ve Güneş dik açı oluşturduğunda, “durgun gelgit” denilen daha zayıf gelgitler ortaya çıkıyor.
Güneş, Ay kadar gelgitler üzerinde belirgin bir etkiye sahip olmasa da gezegenimizdeki yaşamın sürdürülebilmesi için hayati öneme sahip.
